Nhân gian ta có câu “Nhà là phải có nóc”, cửa cũng vậy, nhà phải có cửa là điều hiển nhiên. Không chỉ là cái để đẩy ra, đẩy vào, để đi qua đi lại, cửa ẩn chứa những ý nghĩa sâu sắc mà chúng ta chưa khám phá hết. 

Nội dung bài viết

Cửa là…

Theo định nghĩa trong Từ điển Tiếng Việt (tác giả Văn Tân chủ biên, NXB Khoa học xã hội – 1977): Cửa là chỗ mở ra ở buồng hoặc ở vách để thông với ngoài hoặc buồng khác.

Theo định nghĩa trong Từ điển Bách khoa Việt Nam (2005), thì: Cửa là bộ phận của kết cấu ngăn che của nhà và công trình nhằm đáp ứng yêu cầu sử dụng đi lại, giao lưu không khí, lấy ánh sáng. Được phân ra theo chức năng, hình dạng, theo cách đóng mở; theo vật liệu…

Theo định nghĩa trong các giáo trình kiến trúc: Cửa là kết cấu bao che, ngăn chia linh động để phân chia các không gian, các phòng chức năng nhằm phù hợp với yêu cầu sử dụng trong từng thời điểm cụ thể…

Về cơ bản, cửa là một công trình kiến trúc dùng để phục vụ những nhu cầu của con người để sinh hoạt và làm việc, dù nhiều hay ít cửa cũng có vai trò trong việc góp phần tạo nên mỹ quan của ngôi nhà.

Cửa với kiến trúc

Từ xa xưa, ông cha ta đã rất chú trọng tới cửa trong các kiến trúc dân gian. Cửa (chính) cũng mang một ý nghĩa như là bộ mặt chủ nhân. Chính vì lẽ đó, cửa là một phần rất được các gia chủ quan tâm và đầu tư. Nhà tranh, nhà tre, nhà ngói, nhà nghèo, nhà giàu… dẫu thế nào cũng có một cái cửa chính tốt-nhất-có-thể.

Cửa không chỉ là cửa

Không rõ cửa đã xuất hiện và gắn với công trình kiến trúc tự khi nào, nhưng rõ ràng cửa chính là bộ phận đặc thù không thể thiếu trong các công trình kiến trúc. Thế cho nên cửa luôn gắn với nhà thành cụm từ Nhà-Cửa. Nhà cửa không còn đơn thuần là khái niệm thô sơ Nhà và Cửa nữa, mà là một nơi chốn, một cơ ngơi, một khái niệm mang cả yếu tố tinh thần.

Cửa vượt ra khái niệm thông thường của một bộ phận, một thành phần trong kiến trúc. Dân gian có nhiều câu thành ngữ, tục ngữ có chữ “Cửa” đầy tinh tế để nói về những vấn đề khác trong cuộc sống và xã hội, như: Nhà cao cửa rộng; Cửa đóng then cài; Vợ chồng đóng cửa bảo nhau; Khôn ngoan ra cửa quan mới biết; Đánh trống qua cửa nhà sấm…hay ca dao: Nghèo thì dễ ở dễ ăn/ Giàu thì cửa ngáng, cửa ngăn khó vào… Như vậy, cửa đã đại diện cho một không gian hay một tầng bậc, ý niệm nào đó.

Những khung cửa thời gian

Thời gian trôi qua, những cánh cửa đọng lại hình ảnh của người mẹ ngồi ở cửa để đợi con, người vợ tựa cửa ngóng chồng, đó không phải là những hình ảnh mang tính chất hư cấu nữa mà là những thước phim chân thật. Người thành công hay thất bại khi về nhà đều dừng chân nơi cánh cửa, bỏ lại phía sau những hoài muộn.
Cửa không chỉ là một vật vô tri vô giác, cửa là một khoảng dừng, một dấu lặng. Nơi suy tư, chờ đợi.